Kedu ihe bụ ọrịa shuga?
Usoro nri ji agbaze na atughari nri anyi na eri ka glucose (shuga).
Glucose bụ mmanụ na enye ike ka ahụ ruọ ọrụ nke ọma otu okwesiri. Ọbụrụ na ahụ enweghi insulini zuru oke ma ọbụ enweghi insulini cha cha, ọ na ebute suga ịgbakọ n'ime ahụ, nke na ebute ọrịa shuga na ọrịa mberede di iche iche.
Insulin bụ homonụ na emepụta na pancreas. Isi ọrụ ya bụ ime ka glucose dị n'ọbara dị maka cell anụ ahụ nile.
Onweghi ihere dina ọrịa shuga. Iga ebikwa ogologo ndu na ahu ike site na ime ihe dọkịta gi gwara gi, na eri nri kwesiri ekwesi, na agbati ahụ gi na kwa igba insulini ma ọ bụ mkpụrụ ọgwụ ọrịa shuga.
Ọrịa suga nke abuọ (Type 2 diabetes).
Ọrịa suga mbu (Type 1 diabetes).
Ọrịa shuga mbu na abia na afọ ọbụla ma ọbụ na onye ibu ma ọbụ onye tara ahụ. Na ọrịa shuga mbu ahụ anaghị emepụta insulin. Ndị nwere ọrịa a ga-achọ insulin ogologo ndụ ha nile. Ihe mgbaàmà ya na ebido na ntabi anya.
Ọrịa shuga nkea karichara. Ahụ anaghi eme insulini zuru ezu ma ọbụ ahụ enweghi ike imiri insulini otu okwesịrị.
Ona ebido ma mmadu gbafee iri ano, ana ahukwa ya na umu ntakiri (ụmụaka).
Mgbaàmà ya na ete aka tupu obido ana eleghakwara ya anya (elefukwara).
Afọ iri ano karia (igba karia afọ iri anọ).
Oke ibu.
Ịno ofu ebe ma ọbụ inọ ukpọrọ).
Ọrịa shuga inọ na abụrụ.
Ọrịa shuga mgbe nwanyi di ime na oge gara aga.
Ọbara mgbali elu.
Ihe na ebute ọrịa shuga nke abuọ.
Ụmụ nwanyị karịrị afọ iri atọ si na abụrụ na aria ọrịa shuga nwere ohere kachasị ịrịa ọrịa shuga mgbe ha di ime.
Ọrịa shuga mgbe nwanyi di ime (gestational diabetes).
Ọrịa a n'eme ụfọdụ umu nwanyi mgbe ha di ime. Ọna eme na onwa isii ma ọbụ asaa nke afọ ime. Ụfọdụ ụmụ nwanyi ndia na aria ọrịa shuga nke abuo ma emesia na ndu ha.
Ndị inyom nile dị ime kwesịrị ịlele shuga ọbara ha.
Ọbụrụ na ịna aria ọria shuga, jụa dọkịta gi HbA1c gi na ọnwa atọ ọbụla. Ebumnuche HbA1c gi bụ ịdị ntakịrị karịa 7% (53 mmol/mol).
Mgbaàmà nke ọrịa shuga.
Biko hụ dọkịta gị ka ọ lelee shuga ọbara ma ọ bụrụ na ị nwere nke ọbụla n'ime mgbaàmà ndị a.
Hemoglobin A1c bụ ihe nlele ọbara nke na egosi shuga nọ na ime ọbara na ọnwa atọ. Mgbe shuga nọ na ime ọbara kariri akari, mkpụrụ shuga kariri akari na atapara na mkpụrụ ọbara. Nkea na eme ka HbA1c gbagọọ elu.
Nchọpụta ọrịa shuga.
Shuga kwesiri ịno nime ọbara:
Shuga nọ na ọbara mgbe ana eri beghi nri diri ala karia 5.5 mml/L (100 mg/dl).
Shuga nọ na ọbara diri ntakiri karia 7.8 mml/L (140 mg/dl).
Tupu ọrịa shuga.
Shuga nọ na ọbara mgbe eburu ọnụ ga abu 5.5-6.9 mml/L (100-125 mg/dl).
Shuga nọ na ọbara ga abu 7.8-11 mml/L (140-199 mg/dl).
Ọrịa shuga.
Shuga nọ na ọbara mgbe eburu ọnụ ga abu 7 mml/L (126 mg/dl) ma ọbu karia.
Ma ọ bụ,
Shuga nọ na ọbara ga abu 11.1 mml/L (200 mg/dl) ma ọbu karia.
Legharia rizọọtu na adighi mma na ubochi ọzọ tupu ekwe na mmadu nwere ọrịa shuga.
Shuga ọbara di ala (hypoglycemia).
Nke a bu shuga ọbara di ntakiri. Ona eme mgbe riri nri di ntakiri ma ọbụ erighi nri, mgbe usuru insulini kariri akari ma ọ bụ ọrịa shuga. Ona eme ma ntabi anya ma na egbukwa mmadu.
Mee ka nri noro ni ihu gị tupu ịgba insulini ma ọ bụ tupu ịnua ọgwụ ọrịa shuga. Mee atumatu nri gi gburu gburu ọgwụ ọrịa shuga gị.
Le le shuga no na ọbara gi ozugbọ. Osu ru na igabghi elele shuga no na ọbara gi rie nri ma ọbụ ihe onụnụ nwere shuga.
Igwo ọrịa shuga
Nọdụ ala ka gi na dọkịta gi kpa ọgwụgwụ ọrịa suga nke ga adigi mma.
Nla agbati ahụ oge ọbula ekwekwala ka ibue ibu.
Kwusi ịnụ oke mmaya ọkụ.
Kwusi ịnụ ciga ma ọbụ anwuru ọkụ.
Gbochie ọbara mgbali elu na abuba gi.
A na-agwọ ọrịa shuga site na insulin ma ọ bụ ọgwụ, ma ọ bụ ha abụọ.
Nri dị mma maka ọrịa shuga.
Ofe: Ofe akwụkwọ nile, ofe ọkwọrọ, edikan ikong, ọgbọnọ, egusi, afang, bitter leaf, kuka, moringa.
Fufu: Wheatmeal fufu, guinea corn fufu (tuwon dawa), unere fufu.
Nri na abụghị fufu: Unere porridge, mọi mọi, akara, agwa, brown rice, whole wheat bread, unere ahụrụ na ọkụ ma ọbụ nke esiri esi, akwa.
Ihe ntaghari ọnụ: Afụfa, akeị-bekee, ahụekere, ube, na mkpụrụ di iche-iche.
Ihe ọṅụṅụ: Zobo na-enweghị shuga, millet (gero) kunu, guinea corn (dawa) kunu, yoghurt na-enweghị shuga, milk (nono) na-enweghị shuga.
Zere ita oke mkpụrụ osisi maka na onwere ike ịbuli ọbara shụga gi elu. Zekwara ihe ọṅụṅụ si na mkpụrụ osisi (fruit juice).
Iga egbochi ihe ndapụta na esite na ọrịa shuga ma bie kwa ndu di mma site na ikpachapụrụ ọrịa suga gi anya na kwana ime ihe dokita gi gwara gi. Anyi no na ebe a inyere gi ako, obughi na ni gi so.
